Kaderin Çeşitleri – Ayet-i Kerîmeler, Hadîs-i Şerîfler ve Evliyâ Sözleriyle
Bismillâhirrahmânirrahîm.
Allah’ümme salli alâ seyyidina Muhammed’in, ve alâ âlihî ve sahbihî ve sellim…!
Kader, Allah’u Teâlâ’nın ezelî ilminde bütün mahlûkatın hâllerini, yaşayacaklarını, rızıklarını, ömürlerini ve akıbetlerini bilmesi ve takdir etmesidir. İnsanın kaderi; iradesi, duası ve ameliyle buluşur, nihayetinde Allah’ın takdiriyle gerçekleşir. Kaderi bilmek, teslimiyeti artırır; teslimiyet, gönlü huzura kavuşturur.
Bismillâhirrahmânirrahîm
“Biz her şeyi bir kader ile yarattık.”
(Kamer Suresi: 49 – Âyet-i Kerîme)
Resûlullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Efendimiz buyuruyor: “Allah, gökleri ve yeri yaratmadan elli bin yıl önce mahlûkatın kaderlerini yazdı.” (Müslim, Kader 16)
1. Ezeli (Mutlak) Kader – Levh-i Mahfuz
Allah’u Teâlâ’nın, ezelde yazdığı değişmez yazıdır. Levh-i Mahfuz’da bulunan bu kader, mahlûkatın bütün hayatını kapsar. İnsan henüz dünyaya gelmeden, nasıl bir ömür süreceği, neler yaşayacağı, ne zaman ve nasıl vefat edeceği bu yazıda mevcuttur.
Bismillâhirrahmânirrahîm
“Şüphesiz ki biz her şeyi apaçık bir kitapta (Levh-i Mahfuz’da) yazdık.”
(Yâsîn Suresi: 12 – Âyet-i Kerîme)
İmam-ı Rabbânî (k.s) şöyle buyurur: “Kader, Allah’ın ilmidir. İlmi değişmez; fakat biz değişti sanırız. Olan da, olacak da O’nun ilmindedir.”
2. Yıllık Kader – Kadir Gecesi
Kadir Gecesi’nde, bir yıl boyunca olacak tüm hadiseler meleklere yazılır. Bu yazım, Levh-i Mahfuz’daki mutlak kaderin bir yansımasıdır. Kadir Gecesi, mümin için af, mağfiret ve rahmet kapılarının sonuna kadar açıldığı bir gecedir.
Bismillâhirrahmânirrahîm
“O gecede her hikmetli iş ayırt edilir.”
(Duhân Suresi: 4 – Âyet-i Kerîme)
Abdülkadir Geylânî (k.s) buyurur: “Kadir Gecesi, kulu Allah’a yaklaştıran bir sır kapısıdır. O gece kader yazılır, kul kalbinde bunun izini hisseder.”
3. Günlük Kader
Allah’u Teâlâ her an yaratma ve yönetme halindedir. Kullarına rızık verir, hastalandırır, şifa verir, dilerse izzet verir, dilerse imtihan eder. Günlük kader, kulların hayatındaki her küçük detayı kapsar.
Bismillâhirrahmânirrahîm
“O, her an bir iştedir.”
(Rahmân Suresi: 29 – Âyet-i Kerîme)
Mevlânâ Celâleddîn Rûmî (k.s) der ki: “Her nefes bir kader yazılır. Senin de kalemin, her an ya sevap yazar ya günah.”
4. Muallak (Şarta Bağlı) Kader
Sebeplere bağlı olarak değişebilen kaderdir. Dua, sadaka, iyilik gibi amellerle bela def edilebilir, hayır celbedilebilir. Bu değişim, Allah’ın ezelî ilminde zaten bilinmektedir; ancak biz, onu dünyada yaşarken değişiyor gibi görürüz.
Bismillâhirrahmânirrahîm
“Eğer şükrederseniz elbette size (nimetimi) artırırım.”
(İbrahim Suresi: 7 – Âyet-i Kerîme)
Hasan-ı Basrî (k.s) şöyle buyurur: “Dua, göğe yükselen bir ok gibidir; kader perdesini deler.”
Tasavvufî Bakış
Tasavvuf ehline göre kader, kul ile Rabbi arasındaki sırların en derinlerinden biridir. Zahiren kul aciz görünür; batında ise kader, Allah’a teslimiyetin en yüce makamıdır. Gerçek tevekkül, sebepleri terk etmek değil, sebeplere sarılıp sonucu Allah’tan bilmek ve O’na rıza göstermektir.
Bismillâhirrahmânirrahîm
“Başınıza gelen herhangi bir musibet, kendi ellerinizle işledikleriniz yüzündendir; (Allah) birçoğunu da affeder.”
(Şûrâ Suresi: 30 – Âyet-i Kerîme)
Yunus Emre (k.s) şöyle der: “Razı olan derviş, her geleni güler yüzle karşılar; bilir ki gelen, Yaratan’dan gelir.”
Sonuç
Kader; müminin imanını kuvvetlendiren, sabrını artıran ve kalbine huzur veren bir hakikattir. Mutlak kader değişmez, muallak kader ise dua, sadaka ve iyiliklerle hayra dönebilir. Kaderin sırrına eren, her hâlinde Allah’u Teâlâ’ya teslim olur, O’na rıza gösterir.
